مهریز:

شهرستان مهریز با وسعت ۶۷۱۷ کیلومتر مربع در جنوب و جنوب غربی استان یزد واقع گردیده است. این شهرستان دارای یک بخش مرکزی و پنج دهستان می باشد. تاریخ بنای مهریز و اطراف آن مربوط به پیش از اسلام است. بنای مهریز را به مهرنگار دختر انوشیروان نسبت داده اند. آب و هوای شهرستان معتدل و بیابانی بوده و از یک بخش مرکزی و پنج دهستان تشکیل شده است. این شهر به علت دارا بودن مواهب طبیعی به «باغ شهر یزد» ‌معروف شده است.

درباره مهریز:

جغرافیا و اقلیم:

شهرستان مهریز در ۳۰ کیلومتری جنوب شهریزد، و در همسایگی تفت، بافق، ابرکوه و خاتم قراردارد و ادامه ارتفاعات شیرکوه در بخش غربی این شهرستان موجب تشکیل سفره های غنی آب زیرزمینی و تعدیل هوای آن نسبت به دیگر نقاط استان یزد شده است. این شهرستان دارای یک بخش مرکزی و پنج دهستان به اسامی: ارنان، بهادران، تنگ چنار، میانکوه و خورمیز است. این شهرستان با شرایط خاص جغرافیایی موقعیت طبیعی (دارابودن سراب ها، قله های برف گیر و آب و هوای معتدل کوهستانی) در حاشیه کویر، از مهریز گذشته برای کاروانهای تجاری و افواج نظامی (یزد – فارس و یزد – شرق ایران) شاهرایی حیاتی ساخته است و هم اکنون نیز با قابلیتهای تفریحی – گردشگری از جمله چشمه پرآب و زیبای غربال بیز، منطقه تفریحی کوه ریگ و آثار باشکوه تاریخی خشتی و غیره… همواره پذیرای خیل کثیری از گردشگران داخلی و خارجی میباشد.

شهرستان مهریز با داشتن آب و هوای مناسب شرایط بسیار خوبی را برای کشت انواع محصولات باغی و زراعی از قبیل : پسته، گردو، بادام، انجیر، آلو، زردآلو، گندم و جو فراهم آورده است ضمن اینکه این شهرستان یکی از مهمترین مراکز کشت پسته با بیشترین میزان در استان تلقی میشود.

وضعیت اجتماعی:

این شهرستان با وسعت ۱۴۶۸۴ کیلومتر مربع، بر طبق آمار سال ۸۵ دارای جمعیت معادل ۴۴۳۹۱ نفر بوده است. از شمال به شهرستان یزد، از جنوب به استان کرمان و فارس و از شرق به قسمتی از استان کرمان و از غرب به بخش مرکزی نفت و استان فارس محدود می‌شود. مرکز این شهرستان، شهر مهریز است که در ۳۵ کیلومتری جنوب شهر یزد قرار دارد.

به دلیل حاصل‌خیزی اراضی این شهرستان، بیشتر مردم این منطقه به کار کشاورزی اشتغال دارند. یکی از چشمه‌های پر آبی که بخش عمده آب کشاورزی منطقه مهریز و یزد را تأمین می‌کند، چشمه زیبا و تماشایی «غربالبیز» در نزدیکی روستای «مذوار» است. مردم این منطقه در کنار کشاورزی و دام‌داری به صنایع دستی نیز اشتغال دارند. از مهم‌ترین صنایع دستی این شهرستان می توان از قالی بافی نام برد. نقشه‌های اصیل فرش مهریز با طرح‌های یزد و کرمان بافته و به بازار عرضه می شود. از دیگر صنایع دستی این شهرستان می توان آهنگری، سریشم، گیوه بافی، سبدبافی و چاقوسازی را نام برد.

سوابق و پیشینه تاریخی:

وجود بناهای باشکوه اقتصادی (کاروانسراها، باغ ها و…) سیاسی– نظامی (عمارات اربابی، قلاع روستایی عظیم و…) مذهبی (مساجد، قدمگاه ها، حسینیه ها و…) تدافعی – دیده بانی (برج های دیده بانی) و سازه های عظیم خشتی – آجری زیادی که درسطح این شهرستان پراکنده اند، خود گواهی است بر عمران و آبادانی این منطقه در گذشته. متون تاریخی و نسخ خطی، بنای شهر مهریز را که هسته اولیه آن مهرپادین میباشد، به «مهرنگار» – دختر انوشیروان ساسانی- نسبت می دهند. اما آنچه مهم است با توجه به نقش نگاره هایی که بر سنگهای کوه ارنان منقش شده است این شهر قدمتی بیش از ۵ هزار سال دارد و نیز پدیدار شدن آثار کهن، با معماری عالی توسط کاوشگران بیانگر این ادعاست. وجود بناهای تاریخی که سیر تحول و دوره های معماری را در این شهرستان معرفی می کند، همه و همه دالّ بر غنای فرهنگی و پیشینه آباد تاریخی این منطقه است (بناهای باستانی محوطه غربال بیز اشکانی، قلعه خورمیز ساسانی، قلّاع و کاروانسراهای دوره های مختلف معماری اسلامی).

وجه تسمیه:

مهریز نام شهر مشخصی نیست، بلکه عنوان ناحیه‌ای است شامل مجموعه‌ای از روستاهایی که نام قدیم آن‌ها مهریجود بوده و به مهرنگار دختر انوشیروان نسبت داده شده است. اما تا قبل از ۱۳۱۸ وجه تسمیه مهریز دقیقاً مشخص نبود. مهریز در حدود ۱۶ قرن قبل (در زمان حکومت ساسانیان) ناحیه‌ای طبیعی در جنوب دشت یزد و دامنه جنوب شرقی شیرکوه بوده و قنات‌هایی از آن سرچشمه می‌گرفتند که در مواردی پس از طی یک مسافت ۴۰ کیلومتری به مظهر خود می‌رسیدند. اما «مهرنگار/خانم» دختر انوشیروان دستور می‌دهد قنات‌هایی در منطقه احداث شوند که با طی مسیر کمتری به مظهر خود برسند. پس از آنکه این قنات‌ها موجبات آبادانی قصبه یا ناحیه مربوطه را فراهم آوردند، فرمانبرداران شاهزاده خانم، آبادی جدید را «مهرگرد» نامیدند. عنوان مهرگرد در گذشت زمان به «مهریجرد» تبدیل شد و امروزه مهریز خوانده می‌شود.